IJsheiligen in mei, wat is het en wie zijn dat?

IJsheiligen. We hebben het erover, zetten voor de zekerheid een plant pas na 15 mei in de volle grond, maar het fijne weten we er niet van. Hoe zit dat nou met ijsheiligen?

IJsheiligen is een naam voor een periode die ontstaan is uit volksweerkunde. Een theorie die geen wetenschappelijke onderbouwing kent. Het is gebaseerd op waarneming en volksgeloof. Volgens deze wijze van redeneren zijn de dagen tussen 11 en 15 mei de laatste dagen van het voorjaar waarop er nog nachtvorst kan voorkomen. Die periode wordt ‘ijsheiligen’ genoemd. Vaak klopt het. Soms ook niet.

Dit jaar valt ijsheiligen tussen woensdag 11 mei en zondag 15 mei. IJsheiligen is zoals gezegd gebaseerd op een periode, maar de naam zelf is afkomstig van de naamdagen van heiligen die in deze periode vallen. Een periode waarin het weliswaar voorjaar is maar het soms nog tot nachtvorst kan komen. Deze kou kan gewassen aantasten die dan al in bloei staan.

Bescherm je planten tegen eventuele nachtvorst

Als je hier rekening mee houdt, is het belangrijk met het in de volle grond planten van sommige gewassen te wachten tot na deze data om eventuele schade door de vorst te voorkomen. Zet bijvoorbeeld nog geen (zelfgezaaide) planten buiten. Ook is het beter om kuipplanten en eenjarigen voor deze periode ’s nachts nog niet buiten te zetten. Je wilt immers niet dat ze kapotgaan door nachtvorst. Vorstgevoelige planten die het hele jaar buiten staan kun je tot de periode van ijsheiligen beschermen door de grond rondom (waar de wortels in de grond zitten) de plant of struik af te dekken met stro, boomschorssnippers of dennentakken. Coniferen en struiken die niet tegen vorst kunnen bescherm je met bijvoorbeeld jute, rieten matten of vliesdoek.

IJsheiligen kunnen we dus definiëren als een periode van overgang. Van het voorjaar, dat best nog wel koud kan zijn en soms gepaard gaat met nachtvorst, naar een warmere periode die de zomer aankondigt. De kans op nachtvorst na deze periode is heel klein.

Waar komt die naam vandaan?

De naam is gebaseerd op de naamdagen van heiligen, die gemakshalve ijsheiligen worden genoemd. Het gaat om katholieke heiligen met de namen Mamertus (11 mei), Pancratius (12 mei) en Servatius van Maastricht (13 mei), Bonifatius van Tarsus (14 mei) en Sophia van Rome (15 mei). IJsheiligen blijkt een van de oudste begrippen uit de volksweerkunde. De eerste berichten over deze heiligen dateren van rond het jaar 1000. Het zijn allemaal heren, behalve Sophia. Zij werd in de elfde eeuw ook wel koude Sophie genoemd, toen zij beschermvrouwe tegen de nachtvorst was. In Duitsland gebruikt men nog de uitdrukking ‘Pflanze nie vor der kalten Sophie’, waarmee bedoeld wordt dat men nooit spullen moet poten vóór 15 mei (de naamdag van de heilige). Wat ook aangeeft dat ijsheiligen in meerdere landen wordt gebruikt, waaronder Duitsland, België, Hongarije en Zwitserland.

Meestal klopt het, soms niet

In de meeste jaren kloppen deze data en is het de reden dat tuinders en mensen die tuinieren zich aan de eerdergenoemde maatregelen houden. Toch gaat het nog wel eens anders. In 2006 kwam in de nacht van 2 op 3 juni nog nachtvorst voor, twee jaar later gebeurde hetzelfde in de nacht van 23 op 24 juni en in 2013 zelfs in de nacht van 25 op 26 juni. Je weet het dus met de natuur nooit helemaal zeker. Het laat zich raden dat de laatste jaren nachtvorst in mei nog maar zelden voorkomt. Volgens het KNMI is de laatste vorstdag in de afgelopen dertig tot veertig jaar gemiddeld zo’n tien dagen naar voren verschoven. ‘De laatste vorst valt gemiddeld steeds eerder in het voorjaar en de eerste vorst steeds later in het najaar, wat past in de trend van toenemende temperaturen in Nederland. Dit betekent dat de kans op vorst later in het voorjaar, en dus ook met de ijsheiligen, steeds kleiner wordt,’ zo meldt het instituut. Maar de wonderen zijn de wereld nog niet uit want tot verbazing van het KNMI zelf kwam het op 14 mei 2020 weer eens tot vorst in De Bilt, met een minimumtemperatuur van -1,0 ⁰C.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Deel dit artikel

Full 2
Culinaire routes
De leukste restaurants, de meest verfijnde smaken, de eerlijkste gerechten.
Full 2
Full 2
Fiets, wandel- en vaarroutes
Kom lekker in beweging en loop of fiets een mooie route!
Full 2
Full 2
Er op uit
Nederland is veelzijdiger dan je denkt. Laat het dagelijkse leven even achter je en geniet!
Full 2
Full 2
Schrijf mee
Vertel jij graag mooie verhalen? Schrijf dan mee met de redactie van 50+
Full 2
previous arrow
next arrow
Scroll naar boven
Scroll naar top