Steeds meer zorginstellingen maken gebruik van technologieën die ondersteuning bieden bij de zorg aan hun bewoners. Techniek kan iets openbreken en interactie brengen bij mensen met een dementie. De komende tijd laten we je kennis maken met de Tovertafel, Tessa de zorgrobot en robothuisdieren.
Een robot in de vorm van een huisdier, het klinkt nep en een beetje kinderlijk. Maar op de psychogeriatrische afdeling van een zorginstelling kan het een mooie manier zijn om bewoners met een dementie te activeren, te troosten of te kalmeren.
Wie een huisdier heeft, weet dat zo’n beestje binnen de kortste keren deel uitmaakt van het gezin. Of het nu om een kat, een hond of een konijn gaat, dieren brengen gezelligheid en troost. Vaak is de band tussen huisdier en baas erg sterk. Je hebt het gevoel dat je voor iemand moet zorgen, dat zo’n dier je nodig heeft. En meestal krijg je daar veel voor terug. Onvoorwaardelijke liefde, beweging als je de hond uit moet laten, contact met andere hondenbezitters en warmte van een poes die heerlijk op je schoot ligt te snorren.
Hygiëne en allergieën
Dieren hebben een positief effect op ons welbevinden en dat geldt zeker ook voor oudere mensen. Vaak ervaren zij het knuffelen met en zorgen voor een huisdier als positief. Helaas is het houden van een dier in veel zorginstellingen niet toegestaan, vanwege hygiëneregels en allergieën van medebewoners. Het alternatief voor een echt dier is een robotdier. Je zou zeggen dat zo’n mechanische kat of hond op geen enkele manier een echt huisdier kan vervangen, maar met name bij mensen met een dementie blijkt het enorm goed te werken.
ZuidOostZorg
De Friese zorginstelling ZuidOostZorg heeft sinds een jaar, verspreid over dertien zorglocaties, een stuk of vijftig robothonden en –katten. Ze zijn speciaal ontwikkeld voor de ouderenzorg en zien er levensecht uit. Roelfien Erasmus is beleidsadviseur bij ZuidOostZorg en vertelt over het gebruik van de robotdieren. “Ze geven de bewoners troost, ontspanning en veel plezier. Onze medewerkers zijn er dan ook erg enthousiast over. Als ze aan staan, maken de robotknuffels geluid en reageren op aanrakingen. De katten kunnen miauwen, spinnen en op hun rug rollen. Deze dieren vervullen meerdere functies voor mensen met een dementie.”
Herinneringen, troost en afleiding
“Niet voor iedereen trouwens, sommigen hebben er helemaal niets mee. Maar als bewoners zelf huisdieren hebben gehad, roept het contact met de robotdieren vaak herinneringen op. Dat kan troost, afleiding en rust geven. Daarnaast activeren ze de bewoners, die zelf vaak weinig initiatief meer nemen. Ze worden even uit hun apathie gehaald en maken weer contact met hun omgeving. Er wordt geaaid, geknuffeld en gepraat. Dat de hond of kat niet echt is, weten de meeste bewoners echt wel. Maar dat maakt vaak niets uit. Ik sta zelf ook regelmatig, zonder dat ik het door heb, één van de robotjes te aaien. Ze zijn lekker zacht en nodigen uit tot knuffelen.”
Het schoonhouden van de ‘huisdieren’ is nog wel een dingetje, maar daar hebben ze binnen de instelling een goede methode voor gevonden. En als ze te smerig zijn, wordt er een nieuwe aangeschaft. Af en toe gebeurt het dat bewoners een robotdier voor zichzelf claimen. Ze zien het dan als hún maatje. Dan gaat de verzorging met de familie in gesprek om te bespreken of de betreffende bewoner misschien een eigen exemplaar kan krijgen.
Onderdeel strategie
Bij ZuidOostZorg is technologie onderdeel van de zorgstrategie. “Er komen steeds meer ouderen”, zegt Roelfien. “Willen we goede zorg kunnen blijven bieden, dan moeten we de zorg anders organiseren en hebben we de ondersteuning van technologische uitvindingen nodig. Wij maken hier gebruik van braintrainers, we hebben een Qwiek.up en een belevenistafel. Allemaal direct toepasbare producten die mooie aanvullingen zijn op de zorg die wij bieden.”
Dokter Eekmanhof
Ook Heleen Tijhuis, verpleegkundige bij Dokter Eekmanhof in Denekamp, deelt haar ervaringen met de robothuisdieren. “Wij hebben op onze afdeling een interactieve robotkat. De kat beweegt, kijkt je aan, miauwt en spint. Het dier is bij vlagen erg populair bij een aantal bewoners. Sommigen willen er niets van weten, hebben niets met huisdieren of zien dat het een nepdier is. Toch zijn er veel bewoners die de kat erg graag vasthouden en met hem praten en knuffelen. Het geeft hen rust. Soms zijn ze er zo dol op dat hij gevoerd moet worden en dan krijgt de kat een scheut koffie in de mond of een boterham en zelfs advocaat. Hier zijn we dan ook meteen bij het nadeel: de kat wordt erg vies, met name rondom zijn bek. Ook wordt er mee gegooid. Hij kan best veel hebben, maar mag niet te vaak vallen. Als hij stuk gaat en het interactieve deel onbruikbaar wordt, dan is de lol er ook meteen af. Verder is de robotkat nogal prijzig, dat is jammer. Voor ons heeft deze zorgtechnologie wel echt een meerwaarde. Sommige bewoners worden rustig en vermaken zich met de kat. Die rust komt dan ten goede aan de hele groep. Ik geef hem geregeld aan een meneer die veel onrustig loopgedrag vertoont. Met de kat blijft hij zitten en hij fluit tegen hem.”
Zelf aanschaffen
Het komt steeds vaker voor dat familieleden een robotdier voor hun vader of moeder kopen als de zorginstelling er geen of weinig heeft. De reviews van klanten die een robothuisdier voor familie hebben aangeschaft zijn, op een enkeling na, erg positief. Zo is er een oude mevrouw die haar hondje zo echt ervaart, dat ze hem kaas voert. Sommige mensen met een dementie worden rustiger en hun boosheid verdwijnt als ze kunnen knuffelen en aaien. Ook zijn er ouderen die beter slapen met een robotdier in bed en anderen vinden er troost in of vertellen het dier van alles.
Babyzeehond
Paro is een bijzonder robotdier, het is namelijk een babyzeehond. Paro is ook speciaal ontwikkeld voor mensen met een dementie en gemaakt van antibacterieel kunstbont. De reden dat de producent gekozen heeft voor een zeehond is simpel: bij een hond of kat zie je al snel dat het geen echt exemplaar is. Weinig mensen weten echter hoe een babyzeehond er precies uit ziet en hoe die zich gedraagt. Daarnaast heeft niemand negatieve ervaringen opgedaan met een zeehond. Terwijl mensen wel bang kunnen zijn voor een hond of kat. In veel Nederlandse zorginstellingen is Paro een geliefd maatje geworden. Hij wordt bij ouderen ingezet om stress te verminderen, zodat er minder medicatie gegeven hoeft te worden. Goedkoop is het knuffelzeehondje niet, hij kost ongeveer zesduizend euro. Een robothond of –kat is te koop voor een paar honderd euro. Dat verschil komt doordat Paro lerend vermogen heeft en veel meer kan. Door de sensoren onder zijn vacht reageert Paro op geluid, aanraking en beweging en onthoudt hij zijn naam op de langere termijn. De sensoren zorgen ervoor dat het gedrag van Paro afgestemd wordt op de prikkels van de gebruiker.
Natuurlijk kan een robothuisdier een echte kat of hond nooit vervangen. Er gaat niets boven een spontane lik van een hond of een kat die spontaan lekker op schoot gaat liggen. Maar voor mensen met een dementie, die zelf de zorg voor een dier niet meer aankunnen, kan het een mooie toevoeging zijn aan hun leven.
Bekijk in dit filmpje hoe mensen met een dementie op een robotkat reageren.
